Tadeusz Różewicz

Zmarł Tadeusz Różewicz, wybitny polski poeta

Tadeusz Różewicz był jednym z najwspanialszych polskich poetów, dramaturgów i prozaików. Autor słynnej “Kartoteki” zmarł 24 kwietnia 2014 we Wrocławiu.

Tadeusz Różewicz, Oct 09, 1921 – Apr 24, 2014

Wspomnienia prof. Waclawa Osadnika o Rozewiczu
z archiwum Polskiego Radia Edmonton z 26 kwietnia, 2014.

Tadeusz Różewicz urodził się 9 października 1921 roku. Pierwsze utwory publikował jeszcze przed 1939, między innymi w czasopismach “Pod znakiem Marii” i “Czerwone Tarcze”. Jednak za debiut Różewicza uważa się, wydany po wojnie, zbiór wierszy pt. “Niepokój”.

Od 1968 roku poeta mieszkał we Wrocławiu, publikował głównie na łamach “Twórczości”, “Odry” i “Dialogu”. W ostatnim dziesięcioleciu ukazały się m. in. poematy: “Nożyk profesora”, “Szara strefa” i “Wyjście”.

Spotkanie poetów 

Tadeusz Różewicz, o czym dobrze wiedzą osoby, które go znały, nie lubił udzielać wywiadów. Te, które udało się zarejestrować są zdawkowe. Prawdziwym skarbem w Archiwum Polskiego Radia jest rozmowa, którą przeprowadziła z Tadeuszem Różewiczem oraz Czesławem Miłoszem Renata Gorczyńska. Nagranie “Dialogi poetów” zostało zarejestrowane w krakowskim Teatrze im. Juliusza Słowackiego latem 1999 roku.

Sceneria rozmowy była niezwykła. Poeci zasiedli w garderobie słynnego aktora Ludwika Solskiego.
– Dla mnie jest to niespodzianka – stwierdził Tadeusz Różewicz. – Niezbadane są wyroki, nie spodziewałem się, że będę z Czesławem Miłoszem w garderobie Solskiego siedział na kanapie.
Pytany o rolę, jaką najchętniej by zagrał, Różewicz odpowiedział: – Z ”Hamleta” dziś wybrałbym prawdopodobnie rolę Poloniusza. Natomiast 30 lat temu zagrałbym najchętniej Fortynbrasa. A z polskiego repertuaru wcieliłbym się w postać Papkina z ”Zemsty” Aleksandra Fredry.

Czas wojny

”Dialogi poetów” to wywiad rzeka. Nagranie składa się z pięciu części. Renata Gorczyńska pytała swych rozmówców o lata młodości i czasy okupacji. Różewicz w czasie wojny należał do Armii Krajowej, działał pod pseudonimem “Satyr”. Był także redaktorem podziemnego czasopisma “Czyn Zbrojny”. W 1942 roku ukończył konspiracyjny kurs podchorążych. Rok później poeta ruszył z podziemia akowskiego do walki z bronią w ręku w lasach w Kieleckiem.

– Ponieważ ja kończyłem konspiracyjną Szkołę Podchorążych – powiedział – 14 lub 15 sierpnia 1943 roku zostałem skierowany do oddziału partyzanckiego obwodu AK Radomsko. Spakowałem co miałem, a nie miałem właściwie niczego i wymaszerowałem do lasu. I dodał: – Życie w konspiracji było życiem w podziemiu, to było ukrywanie się, to były fałszywe dowody. Przekroczywszy posterunek, zameldowałem się: “Panie komendancie, kapral podchorąży ”Satyr” melduje się posłusznie na rozkaz”.

Smykałka do pisania 

Po roku pobytu w partyzantce Tadeusz Różewicz napisał swoją debiutancką książkę. – Była to jedyna książeczka, którą napisałem nie tyle na rozkaz, co na polecenie. “Słuchajcie tam podchorąży, macie tam smykałkę do pisania, weźcie no ołówek, papier. Trzeba dla chłopaków coś napisać”. Potem to się rozwinęło w książeczkę zatytułowaną ”Echa leśne”.
Obu poetów bardzo rozbawiło pytanie Renaty Gorczyńskiej o to, czy wyobrażają sobie zamianę ról i sytuacje, w której to Tadeusz Różewicz zostaje poetą emigracyjnym, a Czesław Miłosz idzie walczyć jako leśny partyzant.

Miejsce w polskiej literaturze 

“Nie ma polskiej poezji i polskiej mowy bez Tadeusza Różewicza”, powiedział kiedyś Kazimierz Wyka, i trudno o lepszą syntezę znaczenia jego twórczości dla rodzimej literatury.
Tadeusz Różewicz, jeden z najbardziej znanych na świecie polskich poetów, jest autorem ponad 50 tomów wierszy, przetłumaczonych na kilkadziesiąt języków. Do jego najważniejszych zbiorów poetyckich należą: debiutancki “Niepokój” oraz “W łyżce wody”, “List do ludożerców”, “Twarz” i “Równina”.
Osobne miejsce w jego dorobku literackim zajmuje twórczość sceniczna. Napisał między innymi tak głośne dramaty, jak: “Kartoteka”, “Stara kobieta wysiaduje” i “Na czworakach”, wystawiane na scenach całego świata. W jego sztukach elementy realistyczne przenikają się z teatrem absurdu.

”Kartoteka” i inne utwory 

– A jaką rolę pełni łóżko w Pana sztukach teatralnych – dopytywała Renata Gorczyńska. – Łóżko było ważnym elementem ”Kartoteki” – usłyszała w odpowiedzi. – Zauważyła pani, że od czasów ”Kartoteki” coraz więcej bohaterów siedzi i leży? W urzędzie patentowym powinienem był to swoje łóżko zastrzec – zaśmiał się poeta.
Różewicz był laureatem wielu nagród i wyróżnień. W 1999 roku otrzymał Nagrodę Literacką im. Władysława Reymonta za twórczość całego życia, a w 2000 roku nagrodę Nike za tomik wierszy “Matka odchodzi”. Otrzymał też “Złote Berło” przyznane przez Fundację Kultury Polskiej.
Pierwsze lektury, a wśród nich baśnie braci Grimm i Andersena, ideały kobiecego ciała, studenckie wybryki, spotkania z Jarosławem Iwaszkiewiczem – posłuchaj jedynego w swoim rodzaju, pełnego anegdot wywiadu z dwoma wielkimi Twórcami: Tadeuszem Różewiczem I Czesławem Miłoszem.

bs

Source >>