Rocznicowo… czyli Marsz Nienawiści.

November 8, 2012 28 Comments

Autor: Staszek Smuga-Otto

11 go listopada 1918 roku w wagonie kolejowym w lesie pod Compiegne podpisano wreszcie rozejm. I tę rocznicę świętuje świat, nazywając ją w różnych językach Dniem Pamięci.

Dla Polski ma ta data jeszcze i inne znaczenie. Tego właśnie dnia Rada Regencyjna przekazała władzę wojskową w ręce przybyłego dzień wcześniej z twierdzy magdeburskiej do Warszawy Józefa Piłsudskiego, mianując go Naczelnym Dowódcą Wojsk Polskich. I chociaż następne dni też pełne były zdarzeń – symboli, to jednak, w zgodzie z resztą świata za datę święta narodowego Niepodległości Polski przyjęło się 11 listopada. Od tego czasu był to w Polsce dzień nadzieii, pojednania zwaśnionych i patriotycznego optymizmu. Był… a teraz?

Marsz Nienawiści. Bo jak inaczej nazwać można imprezę, którą na ten pamiętny dzień 11 go listopada szykują w Warszawie różnej maści narodowcy spod znaku ONR. Oni, co prawda nazywają tę demonstrację „Marszem Niepodległości pod hasłem Odzyskajmy Polskę”. Jednym z członków komitetu honorowego jest w tym roku niejaki Jan Kobylański z Urugwaju. Zbiórka uczestnikow i rozpoczęcie imprezy też „symboliczne”, bo spod pomnika Romana Dmowskiego na warszawskim Placu na Rozdrożu. Możemy oczekiwać, że na ulicach stolicy będzie tego dnia gorąco, bo skrajna lewica nie odpuści wszak Dmowskiemu, Kobylańskiemu i ONRowi i też szykuje swe kontr-demonstracje. Więc znów niezła „zadyma”.

W ubiegłym roku, po zakończeniu uroczystości rocznicowych prasa donosiła: „..Zamieszki w Warszawie w czasie i po Marszu Niepodległości 2011. Na Placu Konstytucji, tuż przed tym, gdy miał ruszyć przemarsz środowisk prawicowych doszło do regularnej bitwy z policją. W odpowiedzi zostały użyte armatki wodne i gaz łzawiący. Chwilę po godzinie 17:00 niebezpiecznie było też na Placu na Rozdrożu podpalone zostały dwa samochody TVN. W sumie podczas zamieszek zatrzymanych zostało 200 osób…”.

A co doniesie stołeczna prasa w nadchodzący poniedziałek?

A przecież jest to dzień, w którym cały cywilizowany świat święcić winien zakończenie czteroletnich europejskich jatek, kosztujących życie 10ciu milionów żołnierzy 28miu walczących ze sobą w I wojnie państw. Następne 8 milionów nigdy z poniesionych ran się nie wylizało i zostało trwałymi kalekami. Ofiar wśród cywilnej ludności trudno się nawet doliczyć. Wiadomo tylko, że wielka epidemia tzw. „hiszpanki”, która wybuchła w wycieńczonej wojną Europie zgarnęła koszmarne żniwo 20 milionów ofiar. Tyle liczby… ale powinny one przecież czegoś nauczyć, przed czymś ostrzegać.

Jeszcze kilka lat temu mój serdeczny i wieloletni przyjaciel Iwo Indelak mówił do zgromadzonych w edmontońskim Domu Polskim na uroczystej akademii rodaków, a jego słowa jakoś odzwierciedlały wtedy to, co czuliśmy my tu, a też i nasi rodacy w Kraju (cytuję za zgodą Autora):

„W powodzi codziennych zajęć łatwo zapomnieć o dniu 11-go listopada – a raczej o tym, co ta data znaczy w polskim kalendarzu. W spokojnych czasach, kiedy niepodległe państwo polskie po prostu jest i nic tej niepodległości nie zagraża – a szczególnie tutaj, w Kanadzie, gdzie ten sam dzień obchodzony jest jako dzień pamięci o poległych w obu wojnach światowych XX wieku – zaciera się świadomość tego, jakie jest znaczenie tej rocznicy dla Polaków. Że to nie tylko pamięć o poległych, ale przede wszystkim radość z odzyskania utraconego niegdyś suwerennego bytu.

Niespełna sto lat temu, zaledwie trzy pokolenia wstecz, Polacy znajdowali się w podobnej sytuacji, jak dzisiaj Kurdowie, Czeczeńcy, Palestyńczycy czy Tybetańczycy. Widzimy dramat tych narodów, widzimy jak trudna, a czasem i beznadziejna może być droga do niepodległości. Jak wiele okoliczności musi złożyć się na to, aby doprowadziła ona do sukcesu. Jak każdy zbrojny opór nazywany jest terroryzmem, jak świat w interesie własnego spokoju żąda od tych narodów uległości i rezygnacji z własnych ambicji i tożsamości.

Polacy mieli więcej szczęścia. W 1914 roku wybuchła Wielka Wojna między europejskimi mocarstwami. W jej wyniku nastąpiła nieoczekiwana, jedyna, niepowtarzalna sytuacja: jednoczesne załamanie się wszystkich trzech potęg okupacyjnych. Graniczyło to niemal z cudem. Rewolucja w Rosji, rozpad monarchii austro-węgierskiej, a wreszcie kapitulacja Niemiec przed siłami Ententy. Tę sytuację trzeba było wykorzystać! Zasługą naszych Ojców i Dziadów jest to, że byli do tego przygotowani. Przygotowani psychicznie, militarnie i politycznie. Dzięki temu dzień 11-ty listopada 1918 roku na ziemiach polskich nie stal się dniem chaosu, nie był też „wielką improwizacją”. Sukces odniesiony tego dnia był wynikiem wielu konsekwentnych działań, prowadzonych przez różnych ludzi i różne ugrupowania polityczne. Składały się na ten dzień walki Legionów Piłsudskiego i konspiracja P.O.W., działania Paderewskiego w Stanach Zjednoczonych i akcje polityczne Dmowskiego w Paryżu, korpus Dowbora-Muśnickiego w Rosji i generała Hallera we Francji. Rzeczą godną podziwu była wtedy jednomyślność Polaków, bez względu na ich przekonania polityczne, w dążeniu do odzyskania własnej państwowości. No, z jednym wyjątkiem: komunistów – ale to był wtedy zupełnie nie liczący się margines.

Najbardziej spektakularnym momentem tego dnia było rozbrojenie okupacyjnych wojsk niemieckich w Warszawie i innych miastach Polski przez P.O.W. – tajną Polską Organizację Wojskową, utworzoną przez Piłsudskiego już pod koniec 1914 roku jako niezależną od jakichkolwiek okupantów polską siłę zbrojną. Opanowanie militarne terenu ograniczone było do Kongresówki i części Galicji, skąd już dwa tygodnie wcześniej usunięto władze austriackie. Do nadania państwu jego pełnego kształtu wiodła jeszcze daleka droga. Ale w tym momencie najważniejsze było szybkie utworzenie na wyzwolonych terenach centralnej, jednolitej władzy politycznej. To dopiero stanowić mogło o powołaniu do życia państwa, o jego międzynarodowym uznaniu.

Poczucie odpowiedzialności za losy kraju spowodowało, że wszystkie ówczesne organizacje polityczne – czy to warszawska, arystokratyczna Rada Regencyjna, czy krakowska Komisja Likwidacyjna Wincentego Witosa, czy świeżo powołany w Lublinie Rząd Ludowy socjalisty Ignacego Daszyńskiego, czy wreszcie emigracyjny prawicowy Komitet Narodowy Polski Romana Dmowskiego – wszystkie one złożyły dobrowolnie pełnię władzy w ręce Józefa Piłsudskiego, przybyłego właśnie do Warszawy wprost z niemieckiego więzienia w Magdeburgu. I ten wielki gest samoograniczenia własnych ambicji na rzecz człowieka, który jedyny mógł wtedy sprostać wyzwaniom czasu i skupić wokół siebie całe społeczeństwo – ten gest właśnie stał się momentem przełomowym, stał się fundamentem struktury nowego państwa.

Było w tym coś charakterystycznego dla ówczesnego pokolenia. Wtedy żywe jeszcze było pojęcie służby – służby narodowi, służby ojczyźnie, służby sprawie niepodległości. Wtedy wiadomo było, że „Ojczyzna to wielki, zbiorowy obowiązek”. Nie pytano: „co ja z tego będę miał?”, lecz: „co ja mogę swojemu państwu – czy narodowi – od siebie dać?”.

Proklamowanie niepodległości było dopiero pierwszym krokiem do tworzenia jednolitego, zdolnego do samodzielnej egzystencji państwa. Pamiętajmy, że na terenach trzech dawnych zaborów wszystko było różne: administracja, szkolnictwo, prawo, systemy miar i wag, nawet szerokość torów kolejowych. Nie istniała jednolita sieć komunikacyjna – bo przecież każdy z zaborców kształtował ją według swoich gospodarczych i militarnych potrzeb. Dość powiedzieć, że Warszawa miała dobre połączenia kolejowe z Petersburgiem, Kraków z Wiedniem, a Poznań z Berlinem – podczas gdy wzajemnych bezpośrednich połączeń między tymi polskimi miastami nie było. Wojsko polskie trzeba było tworzyć z żołnierzy, którzy wynieśli swoje doświadczenia z armii rosyjskiej, austriackiej, pruskiej, a także francuskiej. A czas był gorący, starcia zbrojne toczyły się wokół wszystkich granic, nad głową wisiała groźba sowieckiej inwazji.

Ogromną zasługą naszych Ojców i Dziadów jest to, że w ciągu kilku lat potrafili z tego chaosu stworzyć Państwo o jednolitym kształcie. Dzięki ich wysiłkowi Polska znów – niezależnie od dalszych, tragicznych często wydarzeń – stała się trwałym podmiotem na mapie Europy. Tak trwałym, że już zaczynamy zapominać, że kiedyś mogło być inaczej. Dzięki temu dziś, na progu XXI wieku, mógł mieć miejsce taki dialog:

-Wiesz synu, twój dziadek poszedł na ochotnika do polskiego wojska, kiedy jeszcze Polski nie było.

-Jak to: nie było?”.

(Referat wygłoszony na akademii rocznicowej w Domu Polskim w dniu 9 listopada 2003)

Jak wiele, jak bardzo wiele entuzjazmu zaprzepaszczono przez te kilka lat. Ile narosło nienawiści. Jak bardzo społeczeństwo polskie jest znów podzielone.